Cùng cán bộ xã Pa Vệ Sủ chúng tôi đến thăm bản Khoang Thèn - nơi sinh sống của 104 hộ với 360 nhân khẩu người La Hủ. Qua quan sát, chúng tôi thấy, phần lớn các hộ nơi đây sinh sống dọc theo sườn đồi, có độ dốc cao, bản đã xuất hiện các vết nứt, tạo thành cung trượt kéo dài, một số vị trí có vết nứt tạo thành rãnh quanh nhà dân. Vào mùa mưa lũ, người dân trong bản lại nơm nớp lo sợ, khi có mưa lớn kéo dài một số hộ phải chuyển đến ở nhờ nhà người thân tại khu vực khác.
Anh Phùng Khừ Chừ (người dân bản Khoang Thèn) chia sẻ đầy vẻ lo lắng: “Gia đình tôi và nhiều hộ trong bản nằm trong khu vực có nguy cơ sạt lở cao, quanh nhà nứt hết rồi, thềm nhà giờ cũng bị nước khoét sâu vào tạo nên hàm ếch. Các con đi học ở tại trường, nhà chỉ có hai vợ chồng, mỗi khi mưa là không ngủ được. Những lúc như thế chúng tôi lại cùng nhau về trung tâm xã ở nhờ nhà của anh em. Giờ chỉ mong Nhà nước hỗ trợ để di chuyển đến nơi khác an toàn”.
Trao đổi với bà Lò Phù Mé - Chủ tịch UBND xã Pa Vệ Sủ, chúng tôi được biết, trước thực trạng đáng báo động trên, các ngành chức năng kiểm tra, khảo sát và đánh giá bản nằm trong vùng nguy cơ sạt lở cao. Cơ quan chuyên môn cũng đã khảo sát vị trí dân bản sẽ đến nơi ở mới. Tuy nhiên, do thiếu nguồn lực nên việc tạo mặt bằng di chuyển các hộ đang gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, phần lớn nhà ở của các hộ nơi đây đã xuống cấp, nếu di chuyển sẽ không thể tận dụng lại được vật liệu để dựng nhà mới. Trong khi kinh phí hỗ trợ người dân di chuyển và sửa chữa lại nhà không thể đáp ứng nhu cầu thực tế.

Nhiều hộ ở bản Khoang Thèn (xã Pa Vệ Sủ) đang phải sống trong lo sợ.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, việc triển khai các dự án sắp xếp dân cư trên địa bàn huyện Mường Tè đã được tính toán trên cơ sở gắn với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Giai đoạn 2021-2025, huyện có 9 dự án bố trí dân cư; trong đó, 6 dự án ổn định dân cư vùng thiên tai, ổn định cuộc sống cho khoảng 470 hộ, vốn phê duyệt gần 35 tỷ đồng. Còn lại là dự án bố trí dân cư vùng biên giới và bố trí ổn định dân di cư tự do. Tính đến thời điểm hiện tại, huyện đã hoàn thành được 7 dự án, các dự án còn lại dự kiến hoàn thành trong năm nay và năm 2025.
Nhiều điểm dân cư được xây dựng trên sườn đồi hoặc chân đồi, phía sau là đồi núi cao, địa chất yếu, chủ yếu là đất cát… nên có nguy cơ cao xảy ra sụt sạt, nhất là vào mùa mưa lũ. Qua rà soát, hiện nay trên địa bàn huyện có 7 bản nằm trong vùng có nguy cơ bị ảnh hưởng do thiên tai như: Khoang Thèn, Phí Chi A, Chà Gá (xã Pa Vệ Sủ); bản Ứ Ma (xã Pa Ủ); bản Là Si (xã Thu Lũm); bản Pắc Pạ (xã Vàng San); bản Mường Tè (xã Mường Tè)…
Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Nguyễn Minh Hiếu - Phó Chủ tịch UBND huyện Mường Tè cho biết: Thực hiện Quyết định 590/QĐ-TTg ngày 18/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chương trình bố trí dân cư các vùng: thiên tai, đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, di cư tự do, khu rừng đặc dụng giai đoạn 2021- 2025, định hướng đến năm 2030; hằng năm, UBND huyện ban hành các văn bản chỉ đạo, tuyên truyền nhân dân nêu cao cảnh giác trước thiên tai, đặc biệt thời điểm mùa mưa lũ. Đồng thời, chỉ đạo cơ quan chuyên môn phối hợp với chính quyền các xã, thị trấn rà soát các vùng có nguy cơ thiên tai, đề xuất danh mục dự án trình UBND tỉnh, các bộ, ngành trung ương bố trí nguồn vốn để thực hiện sắp xếp ổn định dân cư.
Cụ thể như với các bản: Khoang Thèn, Phí Chi A (xã Pa Vệ Sủ), bản Ứ Ma (xã Pa Ủ), bản Là Si (xã Thu Lũm), UBND huyện phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Vụ Kinh tế Hợp tác - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn rà soát, kiểm tra thực tế để đề xuất trung ương hỗ trợ từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương. Đối với bản Pắc Pạ (xã Vàng San), UBND huyện đã phối hợp với Sở NN & PTNT rà soát, kiểm tra thực tế để đề xuất UBND tỉnh công bố tình trạng khẩn cấp về thiên tai và hỗ trợ từ nguồn dự phòng ngân sách tỉnh để triển khai thực hiện từ năm 2024. Đồng thời đề xuất các điểm có nguy cơ trên vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030 bằng nguồn ngân sách trung ương.
Với điều kiện tự nhiên và địa chất tại huyện Mường Tè rất khó khăn cho việc bố trí mặt bằng để thực hiện sắp xếp ổn định dân cư; việc đầu tư thi công tạo mặt bằng đòi hỏi vốn lớn trong khi nguồn vốn đầu tư của huyện còn nhiều hạn chế, chủ yếu phụ thuộc tỉnh, trung ương. Để kịp thời thực hiện các dự án bố trí, sắp xếp ổn định dân cư vùng thiên tai trên địa bàn huyện Mường Tè giúp nhân dân di chuyển đến nơi ở mới an toàn, ổn định đời sống lâu dài rất cần UBND tỉnh, các bộ, ngành, trung ương xem xét, ưu tiên phân bổ vốn kịp thời.